İstanbul, 50’ler sonrası ‘taşı toprağı altın’ şehir olarak Haydarpaşa Garı merdivenlerinde aldığı göçlerle filmlerin ana temasını oluştururdu. Beklendiği söylenen büyük depremin 6 Şubat sonrası farkındalık yaratması, son yıllarda kiralardaki fahiş artış, günün her saati trafik çilesi, enflasyondaki yükselişe yetişemeyen maaşlar, pandemiyle tanıdığımız ve çok sevdiğimiz evden çalışma sistemi derken, İstanbul’dan kaçan kaçana…
Türkiye nüfusunun resmi TÜİK verilerine göre, yüzde 18,65’i İstanbul’da yaşıyor. Mülteci nüfusunun da özellikle ilk yıllarda çoğunluğunu alan İstanbul, bir de yabancıların konut satışıyla vatandaşlık ediniminde gözde olunca, gayriresmi tahminlere göre çok daha kalabalık bir şehir.
Son yıllarda ev fiyatlarının arşa çıktığı, kiraların da 10 yıl önce ev alacak düzeyde olması, evden çalışma sistemi, deprem gerçeği, maaşlar gibi nedenlerle İstanbul’dan vatandaşın göçü hızlanıyor.
Ancak yabancıların için durum biraz daha farklı oluyor.
CHP İstanbul eski Milletvekili Gürsel Tekin, “İstanbul yabancıların memleketi olmuş” derken, şehri terk eden Türklerin memleketine döndüğünü söyledi.
Sözcü’nün aktardığı TÜİK verilerine göre, son 5 yılda İstanbul’da 2,2 milyon kişi başka şehirlere göç etti.
İstanbul’dan gidenlerin en çok göç etme sebeplerinden birisi, ‘daha iyi konut ve yaşam koşulları’ olurken, İstanbul’da yabancı uyruklu kişilerin sayısı ise artış gösterdi.
Gürsel Tekin, ‘Bu göç hareketleriyle birlikte İstanbul’da yaşayan yabancı uyruklu kişilerin sayısında ciddi oranda artış yaşanıyor. İstanbul yabancıların memleketi olmuş’ derken, örnek olarak Kadıköy Moda’da gibi çok uzun yıllardır hatta kuşaklardır İstanbul’da yaşayanların evlerini kiraya vererek İstanbul’dan gittiğini, Çanakkale, Balıkesir gibi şehirlere yerleştiğini açıkladı.
İstanbul’da köyüne dönenler arttı.
Vatandaşların çoğunlukla Anadolu’da köyüne gittiğini kaydeden Tekin, ‘Onların yerine kendi ülkelerinde zenginleşmiş, Mısır, Ukrayna, İran gibi ülkelerin vatandaşları, İstanbul’un merkezi yerlerinde mülk edindi, taşındı’ ifadeleriyle de dikkat çekti.
TÜİK verilerine göre 2018-2022 döneminde 5 yılda İstanbul’dan göç eden kişi sayısı 2 milyon 182 bin kişi olurken, aynı dönemde toplam 1 milyon 983 bin kişi ise İstanbul’a göç etti.
Diğer yandan da ev fiyatlarında yükselişte rolünün yüksek olduğu düşünülen yabancıya konut satışlarında da deprem nedeniyle düşüş dikkat çekti.
İstanbul, Muğla, Antalya gibi şehirlerde satılık ev fiyatlarında ve özellikle İstanbul’da konut kiralarının yükselmesinin ilk nedenlerinden biri olarak görülen, yabancıya konut satışlarının 6 Şubat deprem felaketlerinin ardından gerilemesi ilgi çekti.
Ocak 2023’te yüzde 0,6 gerileyen konut satışları, Şubat itibarıyla yüzde 27 düşerken, eylül ayına geldiğimizde yüzde 42 oranında sert geriledi.
En büyük gerilemede uzmanların her seferinde farkındalık açısından hatırlattığı ancak korku ikliminden en çok nasibini alan İstanbul oldu.
Yabancıların vatandaşlık nedeniyle ilk olarak Ortadoğu, sonrasında savaştan etkilenen Rus ve Ukrayna vatandaşlarının rağbet gösterdiği yabancılara konut satışı, pandemi sonrasında zirveye ulaşmıştı.
Kiraları da etkileyen yabancıya konut satışlarında 2022 Aralık son yüksek ay olurken, 2018 sonrasında artan satışlarda yabancının payı yüzde 5,7 ile 2022 Haziran’da zirvede yer alıyor.
2023’te ise gerileme deprem felaketlerinin ardından dikkat çekerken, kurdaki baskılamayla artan fiyatların dünyaya göre de yüksek olması ayrı bir sebep oluyor.
Yabancıya konut satışları en çok İstanbul’da azalırken, yıllık bazda ocakta yüzde 0,6, deprem felaketlerinin yaşandığı şubat ayında yüzde 27, martta da yüzde 38,7 azaldı. Yabancıya konut satışları nisanda yıllık bazda yüzde 60,3, mayısta yüzde 46,9 ve haziranda yüzde 69,6 ile sert düşüş yaşarken, temmuzda yüzde 28,9, ağustos ve eylülde de yüzde 42 oranında geriledi.
İstanbul’da yabancılara satılan konut sayısı 2022 Ocak-Eylül’de 19 bin 594 konut olurken, 2023’te aynı dönemde bu rakam 8 bin 965’e geriledi.
Gayrimenkul Değerleme Uzmanı Celal Erdoğdu, “İstanbul’daki satışlarda yabancıların payı yüzde 10’lara kadar ulaşmıştı ancak deprem sonrasında İstanbul’da yabancılara konut satışı yüzde 5’lere kadar geriledi’ dedi.
Gerilemede ilk neden deprem olurken, ikinci neden de ‘yüklenmiş olan talebin sönümlenmesi’ yani konut almak isteyen yabancı sayısındaki birikimin azalması oldu. Erdoğdu, ‘Üçüncü neden de Türkiye’de konut fiyatlarının döviz bazında yükselmiş olması’ derken, Türkiye’de ortalama konut metrekare fiyatın 2018-2022 aralığında yaklaşık 500 dolar seviyedeyken, Mayıs 2023’te 1.194 dolara yükseldi.
